Ruim drie jaar terug lieten RTL-weerman en meteoroloog Reinier van den Berg en zijn vrouw een nieuw huis bouwen. In de weilanden nabij Wageningen kijken zij uit over het groene landschap. In deze natuurlijke omgeving past hun duurzame en zo circulair mogelijk gebouwde woning perfect. “We hebben een huis gebouwd waarin we zo’n 40 ton CO2 hebben vastgelegd. Bovendien wekken we alle energie die we gebruiken zelf op.”

Op een winterse dag, met soms flinke regenbuien en temperaturen dicht bij nul, ontvangt Reinier van den Berg ons in zijn comfortabele woning. Door de grote ramen hebben we een fraai uitzicht op het boerenland en de schapen die achter zijn huis grazen. Op tafel staat een grote verrekijker waarmee hij de vogels in de tuin bekijkt, maar zeer waarschijnlijk ook de weersystemen ziet overtrekken. “Het weer is altijd al mijn passie. Nadat ik aan de Wageningen Universiteit was afgestudeerd, ben ik vrijwel direct daarna in dienst getreden bij Meteo Consult, het bedrijf dat mijn broer mede heeft opgericht. Zo kwam ik bij RTL Nieuws terecht, waarvoor ik nu, sinds 2018, als freelancer werk. Sinds die tijd ben ik zelfstandig ondernemer en geef ik vaak inspirerende lezingen over klimaatverandering als crisis en de duurzame transitie als kans, en publiceer ik artikelen en columns in diverse media.”

Duurzaam en circulair huis

Onder meer door zijn huidige activiteiten als spreker en publicist heeft Van den Berg zich nog nadrukkelijker verdiept in de gevolgen van klimaatverandering, de energietransitie en de verduurzaming die daarvoor nodig is. “Toen wij zelf de kans kregen om een woning te laten bouwen, wilde ik al die kennis ook in de praktijk brengen. We kozen voor een huis dat grotendeels uit hout bestaat, met een houten draagconstructie, maar ook met veel glas. Alleen de kelder is van beton. Verder is ons huis zoveel mogelijk met circulaire materialen uitgevoerd. De ruime overstek aan de zuidwestzijde zorgt dat we in de zomer alleen in de avond nog wat direct zonlicht binnenkrijgen, terwijl we in de winter juist wel de hele dag de warmte van de zon naar binnenhalen.” Aan het ontwerp van de woning is goed te zien dat de architect die Van den Berg in de hand nam wist hoe hij de natuur en techniek kan laten samenwerken. Het vele glas is bijvoorbeeld, naast de ruime overstek, ook deels voorzien van lamellen aan de buitenzijde die draaibaar zijn en zo de zon kunnen afschermen. De slaapkamer is dan weer aan de noordzijde gesitueerd, zodat het daarbinnen, zo bevestigt Van den Berg ook, het hele jaar rond heerlijk koel is.

Warmte buitenhouden

“Opwarming is echt hét probleem dat we in de komende decennia moeten bestrijden. De temperatuurstijging op aarde bedwingen wordt een enorme uitdaging. Over 10 jaar hebben we de 1,5 graad opwarming al bereikt en het is echt de vraag of we die tendens tot stoppen kunnen brengen. Het betekent in elk geval dat we ons vaker op hittegolven dan op vorstperiodes moeten instellen. Een modern huis, dat bijna altijd zeer goed is geïsoleerd, zal daarom veel meer moeite moeten doen om in de zomer de temperatuur comfortabel te houden, dan in de winter.”

Van den Berg en zijn vrouw ondervonden dit afgelopen winter zelf al. “In de week voor kerst viel de buiten-sensor uit, waardoor de warmtepomp het enkele dagen niet deed. Het was buiten niet koud, maar ook in huis konden we de temperatuur heel eenvoudig, zonder de warmtepomp, aangenaam houden. Gewoon door de aanwezigheid van mensen en, als het voor nood echt nodig was, de inzet van een kleine elektrische radiator.”

Energie uit de bodem halen

De woning is voorzien van vloerverwarming en -koeling in combinatie met gebalanceerde ventilatie en warmteterugwinning. In de kelder staan alle technische installaties. Uit het feit dat de woning in de winter relatief eenvoudig warm te houden is, blijkt hoe belangrijk het is om goed na te denken over de vereiste capaciteit van de warmtepomp. In overleg met de bouwer en de installateur is er gekozen voor de Toros warmtepomp van Remeha in combinatie met een groot buffervat. De warmtepomp haalt zijn energie uit de bodem, via bodemlussen die tot 80 meter diep in de grond zitten. “Het grote voordeel is dat we met de warmtepomp de woning niet alleen kunnen verwarmen maar dat we met het koude water uit de bodem in de zomer de woning ook kunnen afkoelen. Het mag dan een vorm van passieve koeling zijn, op warme dagen is de temperatuur binnen toch al snel 5 graden lager, en soms nog meer, ten opzichte van de buitentemperatuur. Belangrijk is wel dat je ook maatregelen neemt om de zon buiten te houden. Vandaar dat wij ook aan de buitenzijde schaduwsystemen hebben die, met name in lente en zomer, de directe zonnestraling afschermen.”

Voorlichting moet beter

Van den Berg heeft nu ruim drie jaar ervaring met het verwarmen en koelen van zijn woning via een warmtepomp. Het systeem werkt probleemloos en toch vindt hij dat bouwers en installateurs hun klanten beter en ook wat breder moeten voorlichten. “Als je een auto koopt, kun je als koper je goed oriënteren en in showrooms op zoek gaan naar meer informatie of een proefrit maken. Ik ben tevreden met wat ik nu heb, maar mijn ervaring met de warmtepomp is dat de installateur je één type aanbiedt, maar ook niet meer dan één. De uitleg is marginaal en ook qua service en onderhoud zou ik wel wat meer ondersteuning verwachten. De complexiteit van het systeem maakt dat het in mijn beleving fijn is wanneer een vakman één keer per jaar het systeem even nakijkt. De installateur die ons systeem heeft aangelegd, kwam uit het westen van het land. Het is niet echt duurzaam om die installateur jaarlijks voor een onderhoudsbeurt naar Wageningen te laten rijden.”

“ Ze zeggen altijd dat je een huis twee keer moet bouwen, om de meest optimale keuzes te kunnen maken.”

Zuinig en zeer comfortabel

“Ik heb daarom contact opgenomen met Remeha. In overleg met hen hebben we voor onderhoud en service een oplossing dichter bij huis gevonden. Dat dergelijke zaken nog stroef en onwennig verlopen, zal ongetwijfeld te maken hebben met de nog wat onvolwassen markt voor warmtepompen”, denkt Van den Berg. “Ook zeggen ze altijd dat je een huis twee keer moet bouwen, om de meest optimale keuzes te kunnen maken. Voor ons was het de eerste keer dat we een huis lieten bouwen, dus niet zo vreemd dat we onervaren waren met bepaalde onderdelen. Maar in het belang van de energietransitie en het tegengaan van klimaatverandering zijn warmtepompen zeer belangrijk. Het goed regelen van zaken als service en onderhoud zijn essentieel om het toestel in de publieke opinie een positief imago te laten behouden. Dat een warmtepomp zuinig is en vooral heel comfortabel in gebruik, kan ik inmiddels van harte onderschrijven. Zeker met de huidige energieprijzen staat de keuze niet ter discussie. Bovendien wil ik iedereen aanraden om, als het maar even mogelijk is, voor het hoogst haalbare te gaan. Dat is toch echt een energieneutrale en circulair gebouwde woning.”