Artikel

Kennis delen

is kennis vermenig-vuldigen.

Woningcorporaties, bewoners, het bedrijfsleven en aannemers staan voor een gigantische taak: de energietransitie vormgeven. Ze kunnen daarbij volgens Paul Kuijpers, adviseur voor de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad en tevens docent aan de HAN, veel van elkaar leren. “De opgave is zowel technisch, economisch als sociaal. Het vraagt om nieuwe professionals en om nieuwe manieren van samenwerken.”

Paul Kuijpers

Adviseur voor de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad en tevens docent aan de HAN

Complex. Zo noemt Kuijpers hetgeen dat op zijn studenten én de marktpartijen afkomt. “Ze krijgen niet alleen te maken met de energietransitie, maar ook met circulariteit, industrialisering vanwege het gebrek aan vaklieden, en tevens het sociale aspect van   verduurzamen van de bestaande woning-voorraad. Bovendien is woningverduurzaming ook niet los te zien van (collectieve) wijkverduurzaming. Het is kortom een complex geheel van overwegingen. Al deze aspecten moeten worden meegewogen in investeringsbeslissingen.

“Samen leren en kennis delen wordt een must. Kennis delen is namelijk kennis vermenig-

vuldigen.”

Woningcorporaties aan zet

Een belangrijke rol in de verduurzaming is weggelegd voor woningcorporaties. “Want,”, zo stelt Kuijpers, “er is de laatste jaren al flink verduurzaamd, maar de lastige gebouwen komen nu aan de beurt. Een flink deel van de bestaande woningvoorraad blijkt nog op een energetisch mager prestatieniveau te zitten, maar slopen lijkt een steeds minder acceptabele optie. We moeten nadenken over hoe we bestaande woningen toch kunnen meenemen in de transitie. Daar komt veel bouwkundige en installatietechnische kennis bij kijken. Isoleren is de afgelopen jaren al wel gedaan. Nu wordt het tijd voor de installatiekeuzes. Maar zeker die installatiekennis blijkt bij veel woningcorporaties summier aanwezig. Dat maakt het voor hen lastig beslissingen en keuzes voor de komende jaren te maken.”

In zijn directe omgeving ziet Kuijpers dat woningcorporaties zich daarom de laatste jaren laten ondersteunen door marktpartijen zoals aannemers of installatiepartners waarmee ze meerjarig samenwerken. Dat zijn partners die exact weten wat een corporatie in z’n portefeuille heeft. Die samenwerkingen hebben zich de afgelopen jaren wel bewezen. Kuijpers vindt het echter wel raadzaam dat corporaties hun kennis rond innovaties versterken. “Doen ze dat niet, dan daalt het algehele kennisniveau en zijn ze straks te veel afhankelijk van andere partijen.”

Overigens staan particuliere woningbezitters voor dezelfde dilemma’s. “Die groep lijken we wel te vergeten, maar zij consumeren een flink deel van onze gasvoorraad. Dat innovaties elkaar in rap tempo opvolgen, vormt een extra uitdaging op het gebied van investeringsbeslissingen. Het speelveld ziet er bijvoorbeeld nu al heel anders uit dan twee jaar geleden. Veel particulieren krijgen er keuzestress van en blijven besluiteloos.”

Installatiekeuzes niet voortdurend uitstellen

De komende tien jaar ontkomen we niet aan installatiekeuzes. “Gebruiksvriendelijke installaties in woningen zijn vaak zeer bepalend voor de huurder tevredenheid. Daarnaast bepalen ze ook de levensduurkosten van het wonen. Van verkeerde keuzes ondervinden corporaties en bewoners nog vele jaren de last. Corporaties lijken deze keuzes nu maar zo lang mogelijk uit te stellen.

Moet men de Trias Energetica principes tot in het uiterste doorvoeren? Geluiden uit de installatiewereld vertellen hen dat optimaal isoleren veel te duur is en dat het beter is om eerder te gaan denken aan passende installaties. Met dat soort vraag-stukken worstelen ze continu.

Het is belangrijk weloverwogen keuze te maken. Niet alleen voor zichzelf, maar ook zeker voor de bewoners.”

Op de vraag of bewoners zich dan actief moeten bemoeien, heeft de docent en adviseur een duidelijk antwoord: “Waar het hun woonlasten en -comfort betreft zeker wel! Van nature hebben bewoners niet veel inspraak bij woningcorporaties, tenzij ze dat zelf organiseren. Het is dan natuurlijk vervolgens aan de corporatie om daar naar te luisteren. Veel bewoners kijken voornamelijk naar de woonlasten, maar een aantal bewoners zit wel vol informatie over bijvoorbeeld het comfort van de woning. Zij kunnen aangeven welke systemen bij hun gedrag passen.”

“Iedereen heeft z’n eigen specialisme en je moet de krachten bundelen om tot een zo goed mogelijk eindresultaat te komen.”

Van hokjes denken naar nieuwe competentieprofielen

Er zijn volgens Kuijpers nieuwe beroepsprofielen nodig. Een volgende generatie professionals overziet het hele speelveld van bouwkunde, installatietechniek, sociale behoeften en economische afwegingen veel beter. ROC’s en hogescholen zijn een broeinest voor kennis voor de verduurzaming van de bestaande voorraad. “Het staat voormij als een paal boven water dat kennisdeling steeds meer noodzaak wordt. We kunnen het niet zonder elkaar. Iedereen heeft z’n eigen specialisme en je moet de krachten bundelen om tot een zo goed mogelijk eindresultaat te komen.”

De verbindende factor daarin is volgens hem het onderwijs. Kennis delen is kennis vermenigvuldigen, benadrukt ie nogmaals. “Dat houdt in dat je open partijen nodig hebt die hun kennis willen delen. Het bedrijfsleven moet zich daarbij niet enkel zien als afnemer van studenten, maar ook als co-creator van nieuwe kennis. Laat ze bijvoorbeeld uitzoeken hoe een project kan verduurzamen, hoe het proces verloopt en waar conflicten ontstaan. Dat levert nu niet alleen directe antwoorden voor corporaties maar ook nieuwe kennis voor de volgende generatie professionals. En hogescholen met hun lectoraten mogen deze rol van kennisplatform ook wel meer laten zien.”

Specialisten van de toekomst

De nieuwe lichting studenten krijgt de nodige bagage mee tijdens hun opleiding. Maar hoe zit het met de oudere generatie, die misschien al 25 jaar geleden hun diploma behaalde? “Met het tempo waarop de ontwikkelingen elkaar opvolgen geldt voor iedereen dat je nooit uitgeleerd bent. Levenslang blijven leren wordt noodzaak. Heel veel mensen zijn zich bewust van die noodzaak. Dat zien we terug in de populariteit van de deeltijdstudies aan de HAN.”

Zelf probeert Kuijpers zijn studenten vooral te laten denken in scenario’s voor verschillende typologieën van woningen. “De lucht-/water warmtepomp is hot, maar ook airco’s maken langzaamaan hun opmars als warmte leverende lucht-/lucht warmtepomp. Daarnaast kun je de klok erop gelijk zetten dat collectieve energiediensten een belangrijke rol gaan spelen in de energiehuishouding van woningblokken. Daar wil je als corporatie en als particulier kunnen terugvallen op bekende en geverifieerde scenario’s. Want als je helemaal geen plannen hebt, kom je er gegarandeerd niet.”