Met die ‘andere gasvormige energiedragers’ doelt Van Groot Battavé op bio- of groen gas en waterstof. Hoe groot het aandeel van deze duurzame gassen in de toekomst zal zijn durft ze niet te zeggen, maar dat deze energiedragers in de toekomst deel uitmaken van de energiemix staat volgens haar vast. “In de II3050-studie zijn verschillende scenario’s uitgewerkt voor het energiesysteem van de toekomst en in elk scenario spelen duurzame gassen een rol.”

Flexibele energiedrager

Volgens Van Groot Battavé is het niet heel vreemd dat groen gas en waterstof bij elk toekomstscenario deel uitmaken van de oplossing. “Het is eenvoudigweg praktisch niet haalbaar om de energietransitie 100% in te vullen met elektrische oplossingen. Om heel Nederland in 2050 elektrisch te kunnen verwarmen, moet de capaciteit van ons elektriciteitsnet flink omhoog. Dat vraagt niet alleen een grote investering, maar het is ook lastig om in een relatief korte periode die capaciteit in heel Nederland op te schalen. Verder vraagt de integratie van duurzame bronnen zoals wind- en zonne-energie om grootschalige opslag van elektriciteit, met name seizoensopslag. Omdat grootschalige opslag in batterijen vooralsnog financieel onaantrekkelijk is, komt daar waterstof al om de hoek kijken. Waterstof is namelijk heel geschikt om langdurig duurzame energie in op te slaan. Je kunt elektrische energie omzetten in waterstof en vervolgens de waterstof weer omzetten in elektrische energie. Deze conversies worden ook wel aangeduid met de term ‘power to X’. Maar het is ook mogelijk die waterstof als brandstof te gebruiken om te koken of te verwarmen.”

Breed inzetbaar 

“Groen gas en waterstof vormen dan ook een goede en praktisch realistische oplossing om bijvoorbeeld monumentale panden en woningen te verduurzamen”, meent Van Groot Battavé. “Deze gebouwen zijn vaak moeilijk tot op hoog niveau te isoleren, waardoor de toepassing van een elektrische warmtepomp verwarming geen optie is. Maar ook in de industrie kan waterstof een belangrijke rol spelen. Zo gebruikt de industrie nu al tussen 175 en 200 PetaJoule aan grijze waterstof voor onder andere grondstoffen, waarbij CO₂ vrijkomt. Als we die vraag met blauwe of groene waterstof kunnen invullen, scheelt dat dus ook enorm in de uitstoot van CO₂. Op termijn is het ook mogelijk om waterstof grootschalig in te zetten als brandstof voor langeafstandsvervoer. Denk aan schepen of vrachtwagens. De brede inzetbaarheid van waterstof maakt dat we goed moeten nadenken waar het de meest maatschappelijke waarde heeft en waar we als eerste mee willen beginnen.” 

Pilotprojecten 

Zo ver is het nu nog niet: “Waterstof heeft veel potentie en we hebben het zeker nodig voor de energietransitie, maar het duurt nog even voordat we het op grote schaal kunnen gebruiken”, vertelt Van Groot Battavé. “Bij Stedin zijn we van mening dat we er slim mee moeten omgaan, omdat groene waterstof nu nog schaars is. Het is daarom belangrijk om pilotprojecten met waterstof nauwkeurig op te zetten en in te vullen.” Stedin voerde samen met Remeha al twee pilotprojecten met waterstof uit in de gemeente Uithoorn en de Rotterdamse wijk Rozenburg. Het doel van deze projecten is om te leren hoe we waterstof in de praktijk kunnen inzetten voor het verwarmen van woningen. Momenteel werkt Stedin aan een ambitieus waterstofproject in Stad aan het Haringvliet: “Het doel van dit project is om de 600 huizen in het dorp over te zetten op verwarming met waterstof. Windmolens en andere duurzame opwekkers in de omgeving wekken groene stroom op die vervolgens wordt omgezet in de benodigde waterstof.  

Voorsorteren op de toekomst 

Van Groot Battavé geeft aan dat het belangrijk is om via pilotprojecten nu al aan de slag te gaan met waterstof en groen gas. “Ik kan mij goed voorstellen dat er mensen zijn die denken ‘waarom zijn ze hier nu al mee bezig?’, maar projecten zoals Stad aan het Haringvliet hebben een lange doorlooptijd. De grootschalige, dagelijkse toepassing van waterstof is nu nog toekomstmuziek. Om te zorgen dat het straks op dezelfde wijze bruikbaar is als aardgas, moeten we nu al beginnen met het onderzoeken van de mogelijkheden. We moeten antwoorden vinden op vragen als ‘welke vaardigheden hebben we nodig om een waterstofnetwerk te beheren?’ en ‘hoe zet je een groot gebied in één keer over op waterstof?’. Door nu al antwoorden op die vragen te vinden, zijn duurzame gassen zoals groen gas en waterstof straks inzetbaar op het moment dat we het nodig hebben.” 

Opsplitsing gasnetwerk 

Het gasnetwerk in Nederland blijft volgens Van Groot Battavé dus voorlopig wel in gebruik, al zal het soort gas dat er doorheen vloeit door de jaren heen langzaam veranderen. “Ik verwacht dat we in de toekomst regio’s zullen opsplitsen in gebieden met een netwerk voor groen gas en waterstofgas. Groen gas is qua samenstelling vrijwel gelijk aan aardgas, waardoor het huidige gasnet direct geschikt is voor de distributie ervan. In landelijke gebieden met een relatief lage gasvraag kunnen boosters nodig zijn om te zorgen dat het transport van het groene gas naar andere gebieden mogelijk is. In de gebieden waar men wil overstappen op waterstof zijn kleine aanpassingen aan het bestaande gasnet nodig, maar de kosten hiervoor zijn te overzien. Momenteel maakt GasUnie plannen voor een waterstofbackbone: in eerste instantie om de industrieclusters met elkaar te verbinden. Later zou ook de gebouwde omgeving hierop kunnen worden aangesloten. De realisatie van die backbone zal echt een kantelpunt zijn; stel dat de backbone in 2030 gereed is, dan is waterstof in 2040 wellicht al op grotere schaal toepasbaar.” 

Sluitstuk energietransitie 

Ook als de backbone voor waterstof er straks is, zijn er nog een paar obstakels te overwinnen: “Het is op dit moment wettelijk gezien voor bestaande netbeheerders niet toegestaan om waterstof te leveren. Daar moet met name de overheid nog stappen zetten. Daarnaast is een uitbreiding van de grootschalige opwek van duurzame elektriciteit nodig om op grote schaal waterstof te kunnen maken. Verder moeten we op het gebied van de infrastructuur nog stappen zetten om een brede inzet van waterstof mogelijk te maken. Dat is een beetje het kip-ei-verhaal: er is een grotere vraag naar waterstof nodig om de infrastructuur te financieren, maar die vraag komt waarschijnlijk moeilijk op gang als de infrastructuur nog niet geschikt is voor de toepassing ervan. Een andere reden dat grootschalige toepassing van waterstof nu nog niet van de grond komt, is de prijs. De elektrolyzers die elektriciteit samen met water omzetten in waterstof zijn nog erg duur. En uiteraard moet het gebruik van waterstof ook maatschappelijk worden geaccepteerd; je kunt burgers niet dwingen om te verwarmen met waterstof. Het is daarom cruciaal om draagvlak te creëren voor de gasvormige puzzelstukjes die nodig zijn om de energietransitie-puzzel te kunnen oplossen. Duurzame gassen vormen namelijk een hoeksteen én het sluitstuk van de energietransitie.” 

Pilotproject in de Rotterdamse wijk Rozenburg